مراقبت سلامت

برای مراقبت سلامت ،با توجه به گروه جمعیتی تحت پوشش طرح‌های سلامت، اقدامات تشخیصی متفاوتی برای ارزیابی سلامت افراد انتخاب و پیشنهاد می‌گردد. لذا در طراحی و اجرای طرح‌های پایش سلامت، ترکیب سنی، جنسی، منطقه جغرافیایی و شغل افراد می‌تواند مد نظر قرار گیرد. بر این اساس خدماتی که پیشنهاد می‌شود عبارتند از :

• مراقبت سلامت خاص:

  مراقبت سلامت بیماری‌های خاص مانند نقص سیستم ایمنی، هموفیلی، تالاسمی

• مراقبت سلامت عمومی :

  مراقبت سلامت عمومی مانند زنان باردار، فشارخون، قند خون و پیشگیری از بیمارهای صعب العلاج

• غربالگری:

  غربالگری بیماریها مانند بیماریهای مغز و اعصاب، قلبی و دستگاه های گوارش، واکسیناسیون، پاندمی ها، رشد کودکان و اعتیاد

• خود مراقبتی:

  ثبت وضعیت عمومی جسمی و سلامت و عادات و علائق غذایی و سبک زندگی به منظور مانیتوریک وضعیت سلامت و مشاوره های راه دور

فرآیند مراقبت سلامت عبارتند از:

• تهیه طرح‌های مراقبت سلامت خاص یا عمومی و یا غربالگری

• تشکیل پرونده الکترونیک سلامت

• ارزیابی کلیه نتایج بررسی ها و ارائه جمع بندی و پیشنهادهای لازم برای هر فرد توسط پزشک

• انجام اقدامات تشخیصی پزشکی

  • انجام معاینات پزشکی (معاینه و اخذ شرح حال و سوابق قبلی) توسط پزشک مشاور
  • انجام آزمایشات
  • انجام ارزیابی‌های سیستم بدن شامل ارزیابی شنوایی، ارزیابی بینایی، ارزیابی عملکرد ریوی، نوار قلب و…
  • تصویر برداری

خدمات قابل انجام شده در مراقب سلامت عبارتند از :

مراقبت سلامت

خدمات مراقبت سلامت به دو دسته زیر می باشد:

• مراقبت سلامت خاص:

  مراقبت سلامت بیماری های نقص سیستم ایمنی، هموفیلی، تالاسمی

• مراقبت سلامت عمومی :

  مراقبت سلامت زنان باردار، فشارخون، قند خون و پیشگیری از بیمارهای صعب العلاج

فرد مراجعه کننده به مطب یا کلینیک پس از پذیرش و تشکیل پرونده الکترونیک سلامت توسط پزشک ویزیت می شود و در طی این ویزیت شرح حال کامل پزشکی فرد از نظر سابقه بیماری قبلی، سابقه بیماری خانوادگی، ارثی، عادات و شیوه های زندگی بصورت الکترونیکی در پرونده الکترونیک سلامت ثبت میشود و در طی فرایند مراقب سلامت سایر پزشکان از جمله متخصص قلب و عروق، متخصص مغز و اعصاب، متخصص ارتوپدی، متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص ارولوژی (آقایان)، متخصص زنان (خانمها)، فوق تخصص گوارش و … می توانند با ویزیت بیمار و ثبت شرح حال کامل، پرونده الکترونیک سلامت بیمار را کامل نموده و وضعیت سلامت فرد را از جنبه های مختلف ارزیابی نمایند.

ویزیت های تخصصی و فوق تخصصی

در طی فرایند مراقب سلامت پزشکان از جمله متخصص قلب و عروق، متخصص مغز و اعصاب، متخصص ارتوپدی، متخصص گوش و حلق و بینی، متخصص ارولوژی (آقایان)، متخصص زنان (خانمها)، فوق تخصص گوارش و … می توانند با ویزیت بیمار و ثبت شرح حال کامل، پرونده الکترونیک سلامت بیمار را کامل نموده و وضعیت سلامت فرد را از جنبه های مختلف ارزیابی نمایند.

آزمایشات روتین و تخصصی

در طرح مراقب سلامت انواع آزمایش ها و بررسی سیستم های بدن انجام میگیرد و پرونده الکترونیک سلامت تکمیل میگردد.

در پرونده الکترونیک سلامت نتیجه انواع آزمایش در قالب فرم های تخصصی مانند آزمایش کامل خون شامل آزمایش قند خون، چربی خون شامل کلسترول، تری گلیسرید، HDL ، LDL، شمارش کامل سلول های خون (CBC) برای بررسی کم خونی ها و اختلالات گلبول های سفید و پلاکت و اندازه گیری الکترلیت های خون شامل سدیم ،پتاسیم،کلسیم، فسفرو… و بررسی عملکرد کبد شامل بیلی روبین ،آنزیم های کبدی ، تست های هپاتیت ،GGT  و بررسی عملکرد کلیه شامل اندازه گیری اوره و کراتیتن و آزمایش HIV ,و اندازه گیری ویتامین D3 خون، آزمایش کامل ادرار برای بررسی سلامت کلیه و مجاری ادرای از نظر وجود سنگ های ادرای، عفونت ادراری، وجود خون در ادرار، آزمایش کامل مدفوع برای بررسی وجود خون در مدفوع ،وجود انگل،کیست و گلبول سفید در مدفوع که بیانگر عفونت روده ای می باشد و بررسی آنتی ژن هلیکوباکتر بیلوری که عامل ایجاد و مشکلات معده و  … آزمایشات غربالگری سرطان شامل  FREE PSA، PSA  برای تشخیص زودرس سرطان پروستات ،آزمایش پاپ اسمیر و HPV Genotyping  برای تشخیص زودرس سرطان دهانه رحم ،آزمایش CEA ،CA125 و αFP برای تشخیص زودرس سرطان های دستگاه های مختلف بدن و … سیستم قلبی و ریوی: شامل نوارقلب، اکوکاردیوگرافی، تست ورزش، اسپیرومتری (تست تنفسی) که وضعیت ساختمانی، اختلالات دریچه ای، اندازه قلب، تنگی شریان های قلب و میزان حجم ریه ها و … همگی بصورت الکترونیکی قابل ثبت می باشد.

اقدامات تصویربرداری:

در پرونده الکترونیک سلامت اقدامات تصویر برداری شامل رادیوگرافی قفسه سینه، سونوگرافی شکم و لگن، سونوگرافی پروستات در آقایان، سونوگرافی پستان در خانمها ، ماموگرافی در خانمها و سونوگرافی داپلر عروق مغزی و رادیوگرافی زانو قابل ثبت می‌باشد.

اقدامات تشخیصی، اطلاعات بسیار مفیدی را در مورد احشاء داخلی قفسه سینه، شکم و لگن، مغز و اندامها ارائه می نماید و تشخیص توده یا اختلال اناتومیک (ساختمانی) در اعضاء ، اقدام درمانی ضروری را الزامی می کند. علاوه بر این اقدامات، در صورت نیاز سی تی اسکن و  MRI در مورد اعضاء مختلف بدن قابل ثبت می باشد.

شنوایی سنجی و بینایی سنجی:

در پرونده الکترونیک سلامت اختلال بینایی و شنوایی از طریق تست های اختصاصی ثبت میگردد و می تواند در مراحل اولیه براساس ارزیابی های انجام شده در فرآیند مراقبت سلامت این اختلالات تشخیص داده شده و در بسیاری از موارد نابینایی و ناشنوایی پیشگیری شود .

بررسی دستگاه گوارش :

در فرآیند مراقبت سلامت، اقدامات بررسی دستگاه گوارش شامل آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (مری،معده و اثنی عشر) و کولونوسکوپی (بررسی روده بزرگ) می باشند که در طی آن می توان براساس ارزیابی های انجام شده بیماریهای خوش خیم و بدخیم دستگاه گوارش را در مراحل اولیه با دقت بالا تشخیص داد.

ارجاع به سایر متخصصین :

فرد مراجعه کننده در صورتی که در طی ویزیت ها و پایش سلامت، هرگونه اختلال در سیستمهای بدن مشاهده گردد، از طرف پزشک و یا کلینیک های تخصصی از طریق فرآیند نظام ارجاع به مراجع تخصصی سطح دو یا سه جهت انجام آزمایشات تکمیلی و تخصصی معرفی میگردد تا با انجام این آزمایشات، تشخیص قطعی و درمان زیر نظر متخصص مربوطه انجام پذیرد.

تشکیل پرونده، ذخیره اطلاعات پزشکی فرد و وقت دهی جهت مراجعات بعدی :

تمامی اطلاعات پزشکی مراجعه کننده گان اعم از نتایج آزمایشات و عکسبرداری ها ، نتایج ویزیت متخصصین و غیره در پرونده الکترونیکی اشخاص ذخیره می گردد. با تشکیل پرونده الکترونیک سلامت، فرد به عضویت در “سامانه ایزی مد“ که یک کلینیک مجازی است در می آیند ، مزیت این عضویت این است که با توجه به دسترسی کلیه پزشکان عضو “سامانه ایزی مد” به سوابق کلینیکی معتبر و نتایج معاینات و سوابق درمانی، در صورت بروز هر گونه بیماری مشخص یا علائم نامشخص، فرد می تواند از مشاوره سریع یا حضوری بهره مند گردد و همچنین عضویت در “ایزی مد” به اشخاص این امکان را می دهد که به پرونده الکترونیک فردی نیز دسترسی داشته باشند.

با بهره گیری از راهکارهای “سامانه ایزی مد” از طریق تدوین طرح های مراقبت سلامت عمومی یا خاص، با جمع آوری داده ها و ثبت شرح حال و نتایج آزمایش، تصویربرداری، نوارنگاری و همچنین نتایج ویزیت متخصص در پرونده الکترونیک سلامت و پایش این داده ها می توان از طریق تشخیص برای درمان و پیشگیری از بیماری ها اقدام نمود.

غربالگری

غربالگری (screening) در پزشکی راهبردی است که در یک جمعیت از جامعه به کار میرود تا یک بیماری را در افرادی که فاقد نشانه‌ها و علائم هستند، شناسایی کند. بر خلاف اغلب موارد در پزشکی، آزمون‌های غربالگری بدون وجود مشاهده بالینی از بیماری، بر روی افراد انجام می‌شود. مقصود از غربالگری شناسایی زودرس بیماری در یک جامعه است،‌ تا به این ترتیب با فراهم‌شدن امکان مداخله و مدیریت پیش‌هنگام، میزان مرگ و میر و ابتلا به بیماری کاهش یابد. گرچه غربالگری ممکن است به تشخیص زودرس بیماری منتهی شود، نشان داده شده است که همه آزمون‌های غربالگری به افرادی که مورد غربالگری قرار می‌گیرند، نفع نمی‌رسانند.

انواع غربالگری عبارتند از :

• غربالگری همگانی: غربالگری افرادی در یک رده معین است (مثلا همه کودکان در یک سن معین).

• غربالگری مورد یابی: غربالگری گروه کوچکی از افراد بر اساس وجود عوامل خطرساز است (برای مثال به خاطر یکی از اعضای خانواده به یک بیماری ارثی).

اصول کاربردی برای انجام غربالگری بیماری عبارتند از:

• بیماری باید یک مشکل مهم بهداشتی باشد

• باید درمانی برای آن بیماری وجود داشته باشد.

• تسهیلات پزشکی برای تشخیص و درمان آن بیماری باید وجود داشته باشد.

• آن بیماری باید دارای یک دوره مخفی باشد.

• باید آزمونی برای آزمایش یا معاینه کردن آن بیماری وجود داشته باشد.

• سیر طبیعی آن بیماری باید به قدر کافی شناخته شده باشد.

• باید خط مشی مورد توافقی برای درمان آن بیماری وجود داشته باشد.

• هزینه کلی یافتن یک مورد بیماری نسبت به هزینه پزشکی در کل، باید از لحاظ اقتصادی متعادل باشد.

• موردیابی باید یک فرآیند مداوم باشد، نه صرفا یک طرح “یک بار و برای همیشه”.

با بهره گیری از راهکارهای “سامانه ایزی مد” از طریق تدوین طرح های غربالگری و مراقبت سلامت و با جمع آوری داده ها در پرونده الکترونیک سلامت و پایش این داده ها می توان از طریق تشخیص برای در مان و پیشگیری از بیماری ها اقدام نمود.

خود مراقبتی

خود مراقبتی، عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت و توان خود استفاده می‌کند تا «به صورت مستقل» از سلامت خود مراقبت کند. منظور از «به صورت مستقل»، تصمیم‌گیری درباره خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیم‌گیری می‌تواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران (چه متخصص و چه غیرمتخصص) نیز باشد. اگرچه خود مراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تامین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می‌دهند؛ اما گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان و همشهریان آنها نیز گسترش می‌یابد.
خودمراقبتی شامل اعمالی است اکتسابی، آگاهانه و هدفدار که مردم برای خود، فرزندان و خانواده شان انجام می دهند تا تندرست بمانند ، از سلامت جسمی، روانی و اجتماعی خود حفاظت کنند، نیازهای جسمی، روانی و اجتماعی خود را برآورده سازند، از بیماری ها یا حوادث پیشگیری کنند، بیماری های مزمن خود را مدیریت کنند و نیز از سلامت خود بعد از بیماری حاد یا ترخیص از بیمارستان، حفاظت کنند.

خودمراقبتی یعنی توانمند سازی افراد برای حفظ و ارتقاء سلامت خود و ترغیب آنها به انجام فعالیت هایی جهت مراقبت از خودشان. در واقع خود مراقبتی کوتاه ترین و سریعترین و ارزان ترین روش برای ارتقاء سلامت جامعه می باشد. خود مراقبتی فرایندی پویاست که از زمان کودکی شروع و تا سالمندی ادامه دارد و با بالا رفتن سن فرد نقش و اهمیت خود مراقبتی نمایان تر می شود.

اهداف برنامه خودمراقبتی:

• ارتقاء سلامت و افزایش امید به زندگی افراد

• افزایش رضایت بیماران و بهبود کیفیت زندگی آنان

• منطقی شدن استفاده از خدمات

• کاهش هزینه های سلامت

• کاهش ابتلا و مرگ از بیماری های واگیر و غیر واگیر

• مدیریت ریسک فاکتورها و رفتارهای پرخطر توسط افراد

• توانمند سازی افراد جامعه جهت کنترل بر رفتار خود

انواع خود مراقبتی عبارتند از:

• خود مراقبتی تنظیم کننده: شامل اقدامات روال جهت حفظ سلامتی مانند تغذیه، خواب، و بهداشت شخصی

• خود مراقبتی پیشگیرانه: خود مراقبتی در پیشگیری از بیماری ها شامل انجام منظم اعمال انتخاب شد توسط فرد مانند ورزش، رژیم و معاینه های غربالگری بیماری ها

• خود مراقبتی واکنشی : شامل پاسخ به علایمی که توسط پزشک برچسب بیماری نخورده است.

• خود مراقبتی بازگرداننده سلامتی: خود مراقبتی به هنگام بروز بیماری های جزیی ، مزمن یا حاد شامل پذیرا شدن یک روال درمانی و یا تغییر رفتاری که توسط متخصص توصیه شده است.

خود مراقبتی غالبا به فعالیت هایی اطلاق می شود که باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری می شوند، ولی یک بیمار (مانند دیابتی) جهت پیشگیری از عوارض بیماری یا یک بیمار مبتلا به بیماری حاد جهت بهبودی سریعتر می تواند از خود مراقبتی بهره گیرد.

انواع رویکرهای برنامه جامع خود مراقبتی فردی عبارتند از:

• خود مراقبتی جسمی: خودمراقبتی جسمی نیازمند زندگی سالم است، شامل: فعالیت‌ها، تمرینات ورزشی و خوردن غذاهای سالم می‌شود. رژیم غذایی و ورزش نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه تأثیر بسیار زیادی بر سلامت روحی و روانی انسان دارد.

• خود مراقبتی روانی و عاطفی: نیازهای عاطفی و روانی، دربرگیرنده احساسی است که نسبت به خود و توانایی‌هایمان برای مدیریت احساسات و مقابله با مشکلات داریم. داشتن سلامت روانی و عاطفی شامل وجود احساس رضایت، اعتماد به نفس کافی، صمیمیت، رغبت به زندگی شادی و نشاط و توانایی مقابله با استرس می‌شود.

• خود مراقبتی اجتماعی: داشتن فعالیت اجتماعی و حفظ روابط بین فردی می‌تواند به سلامت جسمی و روحی کمک کند. روابط و تعاملات اجتماعی با تقویت سیستم ایمنی بدن سبب حفاظت انسان در برابر بیماری‌ها می‌شود.

•  خود مراقبتی معنوی: خود مراقبتی معنوی کمک می‌کند به خدا نزدیک‌تر شویم و در سایه لطف و رحمتش با سهولت بیشتری با تمام فراز و نشیب‌های زندگی مقابله کنیم. یاد خداست که به انسان آرامش می‌دهد و وقتی که معنای واقعی زندگی خود را درک کنیم، شفا آغاز می‌شود.

فرآیند خود مراقبتی عبارتند از:

برای تدوین برنامه خود مراقبتی فردی، باید ابتدا وضعیت سلامت فرد را ارزیابی کنیم. این کار می تواند به صورت خود ارزیابی یا ارزیابی توسط تیم سلامت صورت گیرد. برای این کار فرد باید با پزشک خانواده مشورت نموده و با راهنمایی و حمایت او رفتارهای نیازمند تغییر مشخص گردد. سپس با بهره گیری از راهکارهای “سامانه ایزی مد” با تدوین طرح خود مراقبتی اقدامات لازم برای خود مراقبتی برنامه ریزی میگردد.

• تهیه طرح های خود مراقبتی

• تشکیل پرونده الکترونیک سلامت

• تحلیل و پردازش وضعیت سلامت فرد با استفاده از ثبت پرسشنامه های ارزیابی و کنترل قواعد سلامت

• برنامه ریزی فعالیت های طرح خود مراقبتی

• برگزاری دوره های آموزشی بصورت حضوری و غیر حضوری (آنلاین) شامل دوره های زندگی از قبل از تولد تا زایمان، نوزادی، کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و سالمندی بر اساس راهکارهای حفظ و بهبود سلامت فرد و …

• انجام فعالیت های خود مراقبتی و ثبت بازخورد توسط فرد

• ارزیابی کلیه نتایج بررسی ها و ارائه جمع بندی و پیشنهادهای لازم برای هر فرد

 جمع بندی

مراقبت سلامت به منظور حفظ یا بهبود سلامت از طریق تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری، تروما و دیگر معلولیت‌هاست. مراقبت سلامت از سوی مراقبین سلامت، پزشک، دندانپزشک، ماما، پرستار، بینایی‌سنجی، روان‌شناسی، و دیگر علوم بهداشتی ارائه می‌شود و در راستای بهبود کیفیت مراقبت های سلامتی و بهداشتی مورد استفاده قرار میگیرد.